Taionaba Taibang Gi Akanba Nongju Marakta Ei

Sophia Sarangthem *

Hinglibani mapok ama leirambana, noklibani pokpiba mana leplambana, hotnaribani chekla ngna ninghanakhidabana. Ngasidi malang taibang se haipham khangde; ngonda tmnaba malemse ephamda wahei leijade; numit masu ngasi koroudi asaoba utte, malang masu ngasidi kang-ngaonade, nong masu ngasidi korouhanbaga marup sanakhre punna lepminare; lengon minare. Korouhanbana yumgi saijin hendokna chatkhrabasu mapung fana yum changdri; lennari mikup khra anouba pombi cheklaga.

Naksillak e nong puba atiya singdo eigi maikei tamna. Animakna mitchi khatnari; wahei karal chanarakpa malli angam angamba ngamjabi uthorkle. Nungshi heitaba mawongda thawaipanba haiba khudingmaktubu mapung fana chakthekhllage matagum mitna khamba ngamdana nganthork e; nong gi mapei ngbusu ahangba atiyagi makhada leptrbadi nongdol nangna mamkhrabasu nggi erik na khikli khangaroidaba natou aduna eibu churitapham adudagi chingthakhibani.

Khiklakle esa pumbada. Adubu nggi erikto mapung fabadi oikhide; tayang tayangba erikni. Esingna enil oibani, malangda ngsu yaobani. Malem emaise eibu koisilliba eputhou mankhraba khongnang sing adugi makhut taretna khankhibana mapung fana chotri. Nong nangga leimaigagi marakta khariba paldi upal wapal sing asiga eigana oiri.

Khanghoudana eiga loinaba lai na taklamba ama ningsinglakhi. Nong ga nungshaga ningal sangdanarabadi chumthang leikoi na themjanli; korou magi mayokta leptuna machu taret thetuna korouhanba maga nongtambi anise nungshi lipun chetnahlli. Eisu ure chumthang do eigi emangda leplamli. "Eigi keiraak oibiyu ngna hyengwai" khanjei etom tarak tarak.

Hainabi amasu eina takhibagum touwi chumthang magi makhongda yai ama fummi; nangna karigumba chumthang makhong aduda yai adubu thiringeida, chumthang mana lamdanlambagum ngonda taklamdana mangkhrabadi nggi punsi ado pikhamnarani; afaba mapok tamkhidrabi nongdam thibi oirani. Aduna taibang meoibana thoina chumthang makhong asi thiningkhide.

Adubu eidi taibang meoibasu mapung fana oiba ngmdaba, khoiyum laisu onba ngamdaba karamba jeebano khngdabana ollkpra karino eibu pokpibasingna khamnu sawa tankhraba, mapok khudingda eigi oininglaba ngna ngasigi taibang asida tinkhidraba thoklabadi ei chumthang makhong thiduna khamnung sawa tanjage, sanagi keirak kajage, nungshi narumdasu satchage khanba leikhi. Adubu matam masu meiranbini, hongamdaba firep kaya tabuda eina mabu hapchinduna ephamda kuina thamba ngamkhide.

Machu onba pukhrigi aruba laijada nongdamba mana taibang da tamlakpa kumgi aka akumda yaokhiduna esa ethantana thajajabi wakhaldo ephamdagi mapung fana karamna twribano haiba ngamdana mangkhi, amuk hanna thirakhidre. Wapham asi ngasisi ng ntana knadasu ei haidri.

Ngasidi punsigi magun karino hanglak u ei hanna yenglakloi. Eibu thina cheiyu, chummi-lalli haikhraroi. Punsise ngasidi pun na seerasi hybagi matagum ng eigi nungshi wakhalse khan na khan na mamang gi mapok kayadasu, handk mukki mapoktasu, tunglamchat ki mapoktasu uuba fnglaroidaba khonglambi ama korouhanbana mapung fana changkhraba kan amuba leichilsing asina koisinduna malem asida "Anganba" hyba potshak adu sunglei leitaba manba pungja asida lapna tairel panbi amagi asongba narak mongshong amana eigi lambi pibibagum toukhi.

khalli eina khonglambi asida ei lamlanlurabadi taibangpal asida mama hybado ujahoudraba knagumba amagi mapok kum lambi masu lamhangna, kangaonana lenkhigadra ei kijei. Adubu lambi adu ngasigi taibang asigumnadi touramloi khanlakpada esagi eral yajare, eina eigi tung gi taibang bu han na yengamdana lamhangnajakhrage hybagi matagum changsinkhi.

Urok thong ama ei lalli. Thong ado atiyana maksinkhibana lanbada tugi tubomdi anirak gumba ei chongkhi. Urok thong ado thabal gi mangalduda ei khutmabadi ngamjari. Chelliba turel adu han gatna chenban; nongchup maikeidagi nongpok maikeida, koubru maikeidagi chingkhei maikei, Eputhou Koubru kon dagi Eputhou Marjing khumbam onkhibada. Masidagi ei khra makheidi khangkhi eina leiriba asi taionnnaba taibang ni.

nakan amada esingdo asangba oi; nakan amada esingdo aruba oi manung faona ui ngamu ngachou, nga pemmana punna punna wari sanabado ui. Eigi emi tabada makhoi kari hynaraga kainakhibano khngde khangchen chensinkhi. Eisu lepte khongthang….Hangam mapal na turel adu loirakpagi khonglambi adugi mapan animakta pungthan thalli; korou mana mayok ya numit mana leplaradi eisu hangam mapal gi mapok ado oijaninglamgadabani adubu ei matang dudadi pamjakhide.

Sum chatna chatna satlammi kaboklei, tharaklei, takhellei, kushumlei. Champragi mana pungbana malangda chenkhibada nanthokpa fanghoudrabasu humlakhi mahakki manam di eigi maikei asidasu. Pukhri macha amasu amuk leirmni asum changsanbada. Kamfoi panbi achouba ama, tairel uyel ujao ama tekthana mapham adubu mahakna khomjillaga mahakna khunban leipanbagi mawong amada satlamkhi. Maning gi taibang da ukhidraba tandan singdo ei uuba hwrk khi kamfoi adugi manakta.

Pukning hukhiduna eina khamba yadana tandan ama eina yoklage khanna changsanbada mapok simagi eigi thamoina yamna khwrangjaba, khwaidagi eina uupal wapal sing gi mapok ta eina pokpada karamba mapok oiningi hybagi paokhum oijaningba panbi ado houramkhi, chini champra na mana pungna. Nuja knana nachom chinbada chini champra yaodrabadi leinam chendaba lei oigani, fajabatani magun yaode, thamoi youningai leite. Nachom na eigi sak takchei eidi nachom da ngaojei.

Ngnasu eina nachom chindabana kayada eingonda khoisaonaba! Nachom na eigi thawai mirel pubagum "Nachom ngonda nujagi laibak sinajarabani" Nokfet twwi ei, thamoinungdadi haraobana sathek yajaribini. Chini champra ngdi malem gi angakpasing sigisu angakpani. Laija esingda ngna eroidrabadi ngse ng oidedako. Taibang da ema haibasibu yaodrabadi nwa meepok tamdabagum, ngasisu lengdriye ng ga laija esing gagi marise. Adubu ngdi ngasidi kayada laibak faraba.

Nggi hakchang gi kayat ki angambi mayamdo tungduna leiba yai ama oiriba laija esing d nanakta ngbu tingthokna wokli ngna kumtharakpada. Hanna taramba nggi leirang khrana

"leirang mana leisat tam,
Laija mabuk thanhanbi,
Malang leikol nilhanbi" onlanbikhre maphamdo.

Amuba leichilsingdo leplurabasu eina mapham asi yourakpada eibu lonna sennnaduna mityeng sangkheiribagum tasllk e erik singdu paana- paana. Malang masu matung ellak e. Fouroi naina lengli upal wapal singdo, anouba sathek tamli tandam oibi thawaido. Koisillakhre ei ngasidi kana yaodana taibang sida. Khalle etom eise manglamchat ki matamda eta oibi kayana punsigi saruk onkhiba leirabasu madu eigidi taionnabagum touwi.

Khalle eigi eta singdi upal wapal akoiba ngna epaang oibane. Mapok sidi makhoigi marakta tamkhrabagum khlli eina. Arappada eena saba sang macha ama podon macha amagi meirina chakna leiba ui. Eina chini champra ama khullaga nappa samjida samjinare. Ebok manbi amana makhut khatna kourak e. Chiklaba numidang gi matam aduda pena cheijing lenbada, laigi naoshum tanbagum apikpa khonjel amada nungshiba thawai lumna eibu kourakhi, "echa nupi ngbu laowo, chotlaniye echa".

Punsigi asigumba mikup kayada nang ga zati manaba nanggi meetam manba zeeba ama kuina urudrabagi tungda uuba simuk haraojaba meekup ani suraroi matam duda. Chenslli ebok adugi manakta eina. Ebokto matomta leirmmi " taanduna thamba mag-gra khra louraga puthoklaga eibu pijei." Eina ebok gi sagai da tongi ngeiduda ebok na maton lenthatlaba wakhok ani khk puthork e.

Aduna eingonda tpna sollaba masaduna nikna nikna hyrk e "Echa se eben esei saklk k ng jagoi sarak u. Ei lai haraobagi jagoise yamna pamjei yamnasu yengjaningi. Ado eben d ngasi hyeng khngdraba eigi kraramba matamda khamnung sawa tan, amamba yaithong kumdringeisida lai haraobagi jagoido amukta eigi mangda sabiyu." Esa pumba tubom yungkhi. Eina eben bu famhllaga sakhibani jagoi ado thekna nouna

"Hoi ya ha hey! Hoi ya ha haaah!
Se se nase!
Khunjao naba sase,
leichaonaba sase,
khunda saba jagoi,
leitang jagoi kouwi"

ei numit aduda manglan amadi hingkhibani ebok ka eiga tandan gi epom marakta. Ebok ado wara mlle, pokpada ngairiba angang nawagum khomlen tumkhun tankhre. Eina nong na amuk keku lotpi sanakhibana leppingei cheirak aduda mamang lomda yengkhatkhi. Ukhi tha leibak youngambi, nongdol keirak on-ngambi, malem charei thon-ngambi chingsang gi mapei mapei singdo.

Thawai yaodraba hakchang gum leplamba emangda nangsu ngasidi malang na epom langbada, pombi cheklana nungshi mapao chellakpana, leplare emangda ngasidi. Chingsang nggi narol di lok ki esing na oibane, chenthakhibane atatpa leitana echel ama tung gi lambi aduda adubu eidi yengningkhide leihoukhraba taibangpaldo amuk hanna.

Nongjugi numit asida amuba leichilga loinaipham leitaba ahangba atiyaga khaidoknapham khangdana yansinakhre. Nong na ngammi nonglampal! Apaiba leichil yengna yengna koisllakhi maikei khudingmakta amamba ngna eibu. Achikpa ahingda tarang ngalliba thabal ng gi mangalse ngasidi mami samlakle; han na yengamdana lotkhre mangkhraba leichilgi marumda, samlakle thajagi saktamdo ngasidi, thirrakle ngahanmakhei mapang kainakhraba tandan oiba thawai singdo mapang gi top-toppa mangaldo.

Khongli "nong nong." Nong ngbu pamjaba pombi cheklana, sari jagoi langmei thanbina anouba sathekta. Yaori eisu makhoi gi marakta ngasidi makhoigi khoithumla khonjelda. Panthaba leitaba aruba namiba malangna eigi enakta lepkhi khanghoudana. Tala pamel gi masa na lengbada yourakhi eigi hakchangda malang maga chatmina, haina humna chenbada. Momon minokna mangda tha wakhal masu khamba yada ningsinglakhi ngna ngahan nong enakta phamlakhibado.

Thangjing maikei humkhibada chenjakhi epao malang maga paosanna nungshiba nanak younaba. Arappadagi khanghoudana khiklak khi nonglikna emangda pareng2, tarakhi leimaida koina2 akanba nonglei nangna. Lak khi ngsu numittuda amuk hanna nong gi erik puduna ningthibi maikei tamna.

Nami mana hourarabada marakle emisu nggi maikei. Tapna lak u nungshiba. Achotpa lambida matai2 na singnang panbi na thankhibado eigisu saruk thungjage. Nong gi erikna khikpado namom dasu yaojage. Leplakhi emangda ngasidi nggi nungshiba chenglouduga, sanakhi nungshi wari penna loihningba leitana.

"Fajabana oidaba kari lei, nungshibana ngaohandaba kana yaobage?"

Numidang da satpa lei leikang gidi uthambal lennare penna ng-eida. Mangao thiba taibang da ahing gi thaballei leinamna nillare ngasidi ng eigi nungshibagi meirida. Arappada tai chingugi penna cheijingna naosum esei sakpado. Eina tamkhi namangda thoibigi tanoubi sathekto nachom ga.

Thadok naba yakhidaba mit anido mit ka mit ka mitchanna, thamoi faona ungamkhi. Nggi kaya hydokchadaba, wa kaya ngangamdaba, wahei leitaba natoudo nokfet touba natouda eina kayada khoidajakhiba. Nungshimanba natouduna eibu keibi mama onhan ningkhi. Ng-eigi damak ng-ei khaktang ngyraba manba taibang duda nonglei magi akanba akhak araoga loinarakpa mamit na hek hek hangdoklakpagi mangalna nangi saktamda yeiduna nggi nokfet touba natouna makhol thoktana loikhrasu, nggi thamoigi momon minokti ngasigi taibangpal ase houna ninkhre.

Punsida ngasimuk nangna ephamda penna yengjaraga nokhiba thengnakhraroi. Khaamba yadana eina konsinkhi ngbu ephamda mapok asida amuk hanna uraroidabagum.haraojakhi eina lak kadouba meraa tha kaya-kaya sigidi nangtana eigi meraa wa oirani. Nggi nangal na ei maikei khudingmakta onba numitleida lennarani. Semmani taibang ama nang-ei khaktagi oiba.

Mangleipak ni ng-eina semkhiba taibang di ningthoukol faobagi, kaidongpham nI taibangpal gi mangkhraba pombi cheklagi, chenthapham ni ng-eigi nungshi echelgi atatpa leitana, tungnapham ni ngasigi malem na mapham pibida thawai kayagi, lonthokphamni tengbanba mapuna sembiba ching, malang, upal, chekla machak sing asigi.

Adubu malangpal na amani, taibang pal na eikhoi gini. Punsi mana pungloinana chingu nongdam thibana, ng-eigi nungshibana mami samkhrabasu, kna khangdaba nujana taloi singda chankhrabasu, palloiningba knana palloinakhrabasu…….ta-aamkhinuko nggi nungshiba saktamdo efamdagi, tatkhinuko nggi nungshibagi echel se enaktagi, loikhinuko ng-eigi nungshi-warise mapok asigi, oiyuko ngna mapok2 khuding gi eigi seitharol gi hourakpham. Masina Mapok mapok khudinggi, taloi magi sayonna lambi yatpa thourangbani sakchage, nungshi kada thungjage, ningthiba konda youjage.

Asi khan na khan na humdokhi taionaba taibangdo akanba nongju mana chaithokhrabada, tikhi atoppa mangleibak amada eigumba nuja kanagi mapham amada. Hanjillakle punsigi mamal khangdraba taibang asida ei. Adubu thirukhini mapham ado amuk hanna thengnadrifao.

Hyjarugani maphamda nahaki toubimal kaojaroi mapok asigi. Manglan ado taibang da onkhigani eina nongmadi thawanmichaksingna malem asidagi mutpa naidrikhei. Lamjingbiyo taibang mapu nangna khonglambise maga-eigagi loipham leitaba ahangba atiyagum. Oijage mapok mapok khuding nangtagi Thoibi.