TODAY -

LAV
- Part 3 -

Kenebo Rajkumar *



Eikhoi anina nungsinarakpa chahi animukki matungda mahak thabak fangkhre. Yamna wai toklage toklage yamna hairammi eina hek mayadaduna adum touhankhi. marak marakta eina fagi touduna laknei, "nangna yumda sum leiduna fanek khara londuna leiraga eina thabak chatlamdaida bhara leiraktradi fanek fijida punduna thamba lupa kun kunthrado puthoktuna pibado houjikti nangna tolop charabanina eina khara khara yamna louba yaredana." maduda mahakna eigi waheisingdo taraga haroakhibagi maithongdo ngarangta oiraboi khallak e. matamna leptana houjinkhi, thasi purnima, nongju basanta , ningthamtha kaya loikhi eikhoi anina amata oina mikup amata lapthokminnaba yadana punminnarakkhi.

Ningolsu amata yaodaba eigi yumdadi chahigi hiyanggei thana lakpada ningol amatasu chakkoudre. Lav hoigidi machesing, manesing adubu chak kouribannina mahei mahei ningol sing aduna purakpa acha athak sing adugi maraktagi mayamna chak chanadringei mahakna eigi damak saruk pirakpadi soidre manaonupi tharaktuna. Mahakna khwaidagi yamna pirakkadouribase eina cha thak pa yamna pambanina sanggom, cha mana chiniduna khwaidagi maruni khallaga mahakna pirakkadouribani.

Nga yamna fanaba khunggang oibanina mahei mahei nga yamna fanei mera langbanda. En chingbana chingba, looda changbana changba ngana tunggon thanna thanna mayamna loubaktagi khongsingdagi pukhatnarak e eikhoi emungtamak oirambasu yai meerol leijadabaga oire nga fabasu sangludre. Mahakna nongmata ma khaktamakki haiduna amukta khankhidri. sandhyawaida makhoida hek chatluba matamduda atei wari amatasu sannadringeida mana eigi pugadaba ngasingdo hanna semduna thamkhragani. Sina ayaibani sina atekpani haiduna. Aduda nattana ahaoba mathel ama makhoida thonglabadi eina manakta hek laktrifao marei chakri ama hekta tousinnaduna mana chak charamloidouribani. Ei hek laklaga punna chaminnadrifao chararoidouribani. Eitaga punna chaminnabaduni mahakna ngairamdouribasi.

Punsigi manglamchattta thokkraba awaba ninghannaba hingningludraba hamchatnaramba ningsingbagi sum charaba esung emmanabasingna maton youna chatkhraga eina chatpa ngamhoudabagi cheinasing ado tapna tapna kaoba ngamkhi mahakka punminnaruba aduna. Eigi punsigi upalduda anouba yenningsing chonglakkhi basantanna laklabagum.

Eigi lavki punsi ngamnamak onkhi eiga punminnarakhiba numittudagi. Eina mahakpu khungganggi akhuba mityeng maraktudagi achouba asanba wakhallon khanba ngamnanaba hanna hanna hotnakhi. Punsigi tanglaba meegi asengba mammal khangnaba. Meeoiba masengi marakta leinariba marisinggi wahanthoksing khudam pi piduna wari kaya tahankhi mafamda. Eitagi waheising aduna mahakki amata ngairaba asasing oikhi...... Khabar chang naina padaba yaramde eina mahakpu, diary edabasu yaramde, magidamak panaba lairiksing chefong kayasing eina pikhi. heinabising aduna awonba ama purakladuna khabarda yaorakpa eigi seirengsingdo mahakna amata manghandana amata chithadana thamjinjarammi......

Prithibisida masak yamna leiraba tamjaningai oiraba nupisinggi warinsing eina mafamda liduna tahankhi. mabu thouna peeduna hinghanba amadi, punsibu langthengnaba ngambi ama oirakhanbadunata eigi ethoudang oikhi. Matam pumbada mahakna eigi waritabu khourandunata leikhi. aduga eigi awonba khunggang amagi manglan adutabu mahakna matampumbada pukning thougatpiduna mateng pangbikhi. Mahakki mafamda kathoklaba eigi seirengsing mahakna paba fangbada ngamkhei leitana haraojakhi.

Eina karigumba khunngang ase thadoktuna manipurgi mapanda thabak kharagi hek chatpa matarabadi mahakki asaobi haibado maoire. Lapthoknaningdabagi touribani. Matamduda eina mabu themba yamna wakhi. Mikupsing aduda eina eigi wakhallonga mahakki wakhollonga thayainana hek hek chingkhainaraktuna eibu makhei fangna yamna kanna saoninghankhi adubu eina thembada mahakna nongmatasu khoikha linkha thakhide. Mapukning nungsiduna marak marakta eigi nakta hek hek kapkhi mahakna.

Mahakna eibu nungsibana karisu uraktraba mikupsingduda khambanbatana eibu mahakki maral sifam haibado oiraklabagum tourakkhi. Maram ama nattraga maram amana ningai sangdanarakpana nungsibagi monna thotna luna tinnaramba marido tingkgngtana pik thallaba narak mongsonggi sa keigi lambigum, nongjuthagi leikhom yamna thoklaba khungganggi lambigum ahongbatana pik thallakle. Houja houja kayana ma eigi marei chakrising ado mikup khuding numit khudinggi hengatlaktuna amana amabu fathanaba ngamdana eikhoi anigi nungsigi leikol ado nongma nongmagi mami samlaklaba haibadu oirakkhi.

Eigi khangba naambakhi pankhei ado hendoktuna asaobana henmankhraduna khanthahoudraba mikup amada, "punsigi oina nang eigi marise tatlabani" haidokkhi. Eina themdunata lakkhiba eigi lav na numittudadi mahakna kayarak themkhi eibu, amuktadi ngakpiyu haiduna hanna hanna efamda haijakhi. Asaobana thumhatkhraba wakhaldubu joy touba ngamkhidrabana mahakki waheisingduna ma eigi lambina tung handuna mai mai unnadana chatnabada matakhi.

mahak thengnadringeida leiramba punsigi lanfamda maithirakkhibagi laimansing aduna henna mathi fonglaktuna ahing kaya chaba tumba yaraktraduna ei hospitalda chattuna docter singdagi paotak loukhi. docterna hanglakpa wahangsingda tattana eingonda hangkhibani, "nangna nungsinajaramba kainakhiba yaobra, sengna khummo, paokhumduna layengbada mateng yamna panggani" haiduna adubu eina hek ngamduna wa lotkhi ei khumkhide. Ei amasung lav ki waridu eigi docterduda ei likhide. Doctorgi hidaksing aduna pothahanba ngamlaktraba eise mikup amafao ma eigi khunggangsida leininglakkhide. Makha tana ei mahei tamlaroi khanduna meeyamgi seba touduna laklaba eise mikup amatang oirabasu pothafam fanglabadi khanduna angang oiringeidagi mapangi sansarda heinaduna lakkhraba lambiduda manipurdagi amuk thok lakpa takhi.

Samudragi erollungda luplabasu awangba chingdolda karabasu asukpa umangda leirabasu thamoida chahi kaya chupna takhraba nungsigi dakpham adudi kokpadi manaidre. Onthokna wakhre numit amuk taba numit amuk thoklakpagi thoudousingse. Lapla laplagana eigi lav pu henna henna nungsirakhi. Eina mahakpu karigi ngakpikhidribano? Eise paap chellaba nunggi thamoi pallaba meesak adugum ethantana ujarakhi.

Punsina asum hikthakhibana thawai yaona hiktharaktouraba mikup adudani eina wana numit kayanigi matungda mahakka wari saba fanglakkhiba, khankhi houkhraba ebannigi momon minoktana thallba taibang ado ma eigi marakta ebannitagi nungsi leikolnungda manam nungsiraba leihao leirengum satlaragani khanjakhi adubu ollakpa chahisida nungsirabi mahakki saktamdufao ujaba fangdringei mikupsida brajana khaidarakpana hankhre kokthaksida.

Mapok mayida afaba amadi maipakpaktuna ening tamna nokchaba fangbagi mayi amatasu yaoramdraba mapok asigi punsise karino haido ngasidi mayek sengna khangle adunani houjiktada nongsu mangdana, churakpasu toudana kok asina ani thokna chekhairakliba.

Khonjen ado ngamnamak olle mahakki. Numit chuppa kaptunata leirakpana makhon tare, wa kanna ngangbasu thoktre, mahakki phone ni haiduna haraona paikhatlubani. Eina hangba wahang amatasu khumlaktre. ngasidi efamda yambung hainasu kouraktre supnatagi apikpa sithaaraba kholjelduna kapningna kaptanaba wana peesing ado thinggatladuna tapina hairakkhibani houjikta,
"nangna hayeng matam amada yumda thoklakpadadi eidi leiramlaroi,
eidi nupini nangna nupani,
eigisu ema epa lei makhoigi mathakta eina karibu haiba ngamgani makhoina eibu sembirakpani,
nangtaga punsi chuppa awa nungai anida nanakta naothi sajage khanjaba eise eraibaksida tamlamdre,
eidi yamna ware adubu nangdi eigumna thoktaba oisanu,
nangna pirakhiba khudolsingse uraga ei yamna kapningngi kappa nattanasu karidi upai leiri eigidi,
ado simatangdi yabiyu nangna pirakhiba khudolsingse amata chithadan ei thamlamge
nangna yumda hallaklaga khara lousanbiyu enaonupida sinnajaramge......
eingonda wahang amata hanglanu paokhumsu leitre khonjensu thoktre eidi,
nangse amuktangdi uningbani kuire nangbu ukhidaba.....
nanggi punsidi mai pakpada oiyuko.......
ngasidi karisu hainingai leitre eigidi......"

Eina wahei amatasu haihoubasu nanghoudre eigi lav ki mafamda, eina matam kuinadagi ngaijaraklibase mana luhonhkhibagi pao adu tananaba tarabra? madudi natte, mahakna yam saokhibani eina anuradha anuradha haiduna eigi lav ki mafamda laknabado. "Kainabagi warido yambung eidi pamde pamdeko eingonda anuradha haina laknaganu" laknaganuta haikhibani. Ngasidi ma eigi warise kadomdano??? Mikupsidabu mahakna thamoi meichak khangnaba eitabu ngaina taramba esei adubu taramkhigadra?

"Ngairi ngasisu ngaikhigani punsisina
Nangbu ningsingduna nangbu kaongamdana...... ......."

Taramlaroi esei ado eigi lavna ngasidi. Ahing nungthil anida eibuta waroubana makhol thoktana mahakki ningol kaduda pee singna atat akham naidana ei amasung punsibu ninda toudunata leiramlagani. Adubu mahakna eitabu ngaina taramba esei ase ngasidi eina amuk tarare punsisida mahakna eibu soidana ngairamkhini haiba asaduda.....karamba mikupta nong amuk ngallkalagaba ahingsi adum mamdunata leire saharsida. Eina nungsina koujaba 'lav' haiba minggoudo thadokladuna mahakna yumnak sagei ollamladra? Mahakna eibu lakpa ngairamkhigadra???

Concluded...


* Kenebo Rajkumar wrote this article for e-pao.net
The writer can be contacted at kenebo(dot)raj(at)gmail(dot)com and also at burningpoems.in
This article was posted on March 03 2014



* Comments posted by users in this discussion thread and other parts of this site are opinions of the individuals posting them (whose user ID is displayed alongside) and not the views of e-pao.net. We strongly recommend that users exercise responsibility, sensitivity and caution over language while writing your opinions which will be seen and read by other users. Please read a complete Guideline on using comments on this website.




LATEST IN E-PAO.NET
  • 31st Governor Cup Polo Tournament : Gallery
  • Violence in Manipur 2023-2025 : Timeline
  • PM welcome to Manipur: Feel the reality
  • Kainkhol wins best Social Message Film Award
  • Distortion of facts: Manipur sports movement
  • Govt services reach Manipur's tribal villages
  • 134th Durand Cup Trophies Flag Off
  • COVID-19: Update 05 July 2025 : Manipur
  • How to take care of oily skin in monsoon
  • First-Ever Tripura Esports Championship
  • Konung Kang Chingba #1 : Gallery
  • Manipur Iskcon's 25th Ratha Yatra 2025
  • Native Threshing machine made for farmers
  • COVID-19: Update 04 July 2025 : Manipur
  • Riso Ejang: Youth-led Transformation
  • Include males too in addressing HPV
  • Whispers from the past :: Poem
  • LPU opens permanent outreach centre
  • Raj Bhavan moving on the right track
  • Speculations over PM Modi's visit to state
  • Colonial Knowledge Production in NE #7
  • Make Yourself Visible to Opportunity
  • Orange bowl: tradition with ecological wisdom
  • 10 ways to keep a kitchen garden disease free
  • Between PR, military mandates & AFSPA
  • Allocation fund for MLALAD Fund during PR
  • Denounces Killing of KNA Deputy C-in-C
  • COVID-19: Update 03 July 2025 : Manipur
  • Cases of fake Aadhaar cards
  • Sincere dealing must for stricter Aadhaar
  • Archaeology: Culture of Manipur : Booklet
  • Wanna be a singer? Get Botox
  • A Central institute in Manipur
  • Nagging in the name of love
  • COVID-19: Update 02 July 2025 : Manipur
  • 'Benefits' of Indira's Emergency
  • Social Stigma :: Poem
  • Inking a peace pact: Why, how: SoO quagmire
  • Van Mahotsav under shadow of declining forest
  • 11th Th Kishan Memorial Lecture : Gallery
  • Shinthoibi, Jangvei, Tamphaton : eMing
  • Manipur crisis & the Left media's blind spot
  • COVID-19: Update 01 July 2025 : Manipur
  • Bombom RK : Musclemania Universe NYC
  • The Grief :: Poem
  • Music Concert & Quiz (MCQ) 2.0
  • SoO agreement unlikely to be scrapped
  • Regulating use of plastic carry bags
  • Mera Houchongba @Kangla #4 : Gallery
  • International Day of Yoga @JNMDA : Gallery
  • BD Behring: The inimitable Gentleman I knew
  • Violence in the name of patriotism : Misguided
  • Daily oral vs long-acting injectable for HIV
  • COVID-19: Update 30 June 2025 : Manipur
  • Smile :: Poem
  • Why was President's Rule imposed ?
  • BJP under pressure to forge unity
  • Kang @Leikai in Imphal : Gallery
  • July Calendar for Year 2025 : Tools
  • COVID-19 : A recurring crisis in Manipur
  • DC Kaith and Forestry in Manipur : Book
  • COVID-19: Update 29 June 2025 : Manipur
  • Longing for Peace :: Poem
  • Black badge, slogan protest by peeved scribes
  • Present the true picture before Delhi
  • Pung-Cholom @ Polo Tournament : Gallery
  • Life: A Journey Through Thought & Being
  • Khongjai Hills & Kuki claim to indigeneity
  • Master Time by Managing Information
  • COVID-19: Update 28 June 2025 : Manipur
  • Pride & patriotism in CCpur's army families
  • The Power of Poppy - 87 :: Poem
  • World Decarbonisation Day: green environment
  • Welcome Home - Nganthoi #2 : Gallery
  • Loss of two precious lives from Manipur
  • Balancing civil liberties with public safety
  • COVID-19: Update 27 June 2025 : Manipur
  • Gender equality & human rights are indivisible
  • Stay hydrated this summer season
  • Silent Half of the Sun :: Poem
  • Connecting the dots in the wishlist
  • Assembly record tampering claims by ex-CM
  • The immortal legacy of Pukhramba Kajao
  • International Day against Drug Abuse 2025
  • COVID-19: Update 26 June 2025 : Manipur
  • Black pottery from Ukhrul - tribal heritage
  • Program on "Mission-Drug Free Campus"
  • Play makes a better world
  • Urgent Appeal to the Honourable MLAs
  • Tribal Empowerment Campaign at CCpur
  • Talk doing the round: PM to come
  • 'Emergency' relief for under-fire BJP
  • Golden Jubilee Art Fair @Imphal : Gallery
  • Declaration: Meetei People Convention, Delhi
  • A Flower Among the Rocks :: Review
  • Book Donation Campaign
  • Improved road connectivity boosts livelihoods
  • To Have Great Dreams :: Poem
  • COVID-19: Update 25 June 2025 : Manipur
  • Regret vs Sorry: Technical & moral insight
  • Cocktail of inept Govt, selfish people
  • State trailing others in cleanliness
  • Colonial Knowledge in NE India #6
  • UHI effect & rising temperatures in Manipur
  • Frequent road blockades cripple economy
  • COVID-19: Update 24 June 2025 : Manipur
  • Unite Health with Community health services
  • NSU, Imphal, tops IIRF Ranking 2025
  • Endless conflict :: Poem
  • Pak nobel pish prize for Trump
  • May 3, 2023 - June 24, 2025: Failure of Delhi
  • Hotter days, sudden rainfall no more a rarity
  • "The Great June Uprising" #2 : Gallery
  • How to Build a Career, Lead with Purpose
  • 2nd Foundation Day- Karnataka Meitei Assn
  • COVID-19: Update 23 June 2025 : Manipur
  • NSCN-IM Amnesty threatens to isolate it
  • Sunset :: Poem
  • Intl Yoga Day for a healthier environment
  • Of clogged drains and plastics
  • Poor roads testify Govt indifference
  • Welcome Home - Nganthoi #1 : Gallery
  • The Silent Erosion of Manipuri Language
  • Design health services around people
  • Serene Hills Host Inspiring Int'l Yoga Day
  • COVID-19: Update 22 June 2025 : Manipur
  • Chopper services between Senapati & Imphal
  • High Court Judges interacted with convicts
  • Redyeing the Fabric :: Poem
  • Differences yet to be resolved stand
  • Border fencing rage as solution eludes
  • Radio E-pao: 14 new songs updated
  • Climate Adaptive Agroforestry
  • Manipur overlooked demographic shifts
  • Young designers shine on Fashion Stage
  • COVID-19: Update 21 June 2025 : Manipur
  • International Day of Yoga at Lamphelpat
  • International Day of Yoga at JNMDA
  • The Power of Poppy - 86 :: Poem
  • Keishampat Lairembi Haraoba #1 : Gallery
  • Crisis in Manipur's Contemporary Education
  • Best 8 Performances in Manipuri Cinema
  • Identity: Caught between China & India ?
  • COVID-19: Update 20 June 2025 : Manipur
  • To The Father Who Listens :: Poem
  • How does net suspension affect youths ?
  • Targeting farmers to cripple state's economy
  • The virus is back and spreading
  • Who is afraid of Manipur ?
  • A threatened lily growing at Shirui Hills
  • World Environment Day in Manipur : Gallery
  • Ambubachi Mela at Maa Kamakhya
  • COVID-19: Update 19 June 2025 : Manipur
  • Dolls made from repurposed vegetable refuse
  • Condemns Attack on Farmer & Killing
  • Abhorrent politics of SoO
  • Police arrogance on harmless drivers
  • "The Great June Uprising" #1 : Gallery
  • Solution from Buddhist & Jain perspectives
  • AI sparks employment concerns in Manipur
  • Greatest Foe :: Poem
  • Chief Justice at Relief Camp, Kangpokpi
  • Call for Recognition of a 3rd Category of IDPs
  • Jun 18, 2001- May 3, 2023: Seed of violence
  • Contract scam in hill districts
  • Colonial Knowledge in NE India #5
  • Spaced Out - Panthung Di Kadaaida! : Rvw
  • Condemns the Killing of Abdul Qadir
  • COVID-19: Update 17 June 2025 : Manipur
  • Thoubal aspirant makes Manipur proud
  • Tamenglong hospital brings quality healthcare
  • Chief Justice at Relief Camp, Mayang Imphal
  • Kuki CM & Sixth Schedule
  • Selective protests, selective silence
  • Nailing the culprits need of the hour
  • UK Meetei diaspora run for Myanmar : Gallery
  • Erwin Khundrakpam : NEET-UG 2025 topper
  • Will we rise to #endAIDS challenge or stumble
  • COVID-19: Update 16 June 2025 : Manipur
  • Appeal to Prime Minister: Manipur Crisis
  • Urges Action on Misinformation
  • Condolences : 2 young cabin crew
  • Grateful To Be Alive :: Poem
  • Making bonfire on the roads
  • Aggression yet again, inspite of playing victim
  • Aftermath of flooding @ Khurai #2 : Gallery
  • Zomia, geopolitics, & the struggle for unity
  • COVID-19: Update 15 June 2025 : Manipur
  • Condolences : Demise of 2 Manipuri Girls
  • Manipur unites in grief after Air India tragedy
  • Hail arms recovery as step toward peace
  • Cleanliness Drive at JNIMS Campus
  • Global Wind Day for a clean environment
  • First came the rain, then the heat
  • Rise in Covid-19 cases
  • Thang-Ta Day @Khuman Lampak #3 : Gallery
  • Meetei diaspora in UK runs for Myanmar victim
  • Manipur empower children with disabilities
  • COVID-19: Update 14 June 2025 : Manipur
  • World Blood Donor Day 2025
  • The Power of Poppy - 85 :: Poem
  • A Northeast Gin Makes Its Mark
  • Mera Houchongba @Kangla #3 : Gallery
  • Saluting Nganthoi, Lamnunthem : Joining hand
  • Condolence : Nganthoi & Lamnunthem
  • 50 years of Pebet #2 : Gallery
  • Indo-Naga Talks (From 2012) :: Timeline
  • Colonial Knowledge in NE India #4
  • Namphake Monastery @ Dibrugarh : Gallery
  • Protest @Checkon -AT arrest [Jun 9] : Gallery
  • Protests - AT arrest [Jun 8 night] : Gallery
  • Aftermath of flooding @ Khurai #1 : Gallery
  • /li>
  • Flooding at JNIMS Hospital #2 : Gallery
  • North East NSS Festival @ MU : Gallery
  • 27th Meira Paibi Numit : Gallery
  • Trump's tariff legacy & its global echo
  • Flooding at JNIMS Hospital #1 : Gallery
  • Flooding Imphal East [31 May] #3 : Gallery
  • Flooding Imphal East [31 May] #2 : Gallery
  • Flooding Imphal East [31 May] #1 : Gallery
  • S Nirupama @Miss Universe : Gallery
  • Protesters to Raj Bhavan [May 25]: Gallery
  • Human Chain @Airport road [May 26]: Gallery
  • Miss Shirui Pageant Contestant: Gallery
  • 48 hrs Bandh: protest security forces: Gallery
  • Protest Rally: Journalist harassment: Gallery
  • HSLC 2025: Full Result (Check Roll No)
  • HSLC 2025: Important Info & Grading System
  • HSLC 2025 : Compartmental candidates
  • HSLC 2025 : Comparative Statement
  • HSLC 2025 : Statistical Abstract
  • HSLC 2025 : District Pass Percentage
  • HSLC 2025 : Govt School Pass %
  • HSLC 2025 : Aided School Pass %
  • HSLC 2025 : Private School Pass %
  • People's Convention on 3rd May #2 : Gallery
  • Featured Front Page Photo 2025 #2: Gallery
  • Riya Khwairakpam : HSE Science Topper
  • Keisham Hannah : HSE Arts Topper
  • Warepam Lidia : HSE Commerce Topper
  • HSE 2025 Result : Science Full Result
  • HSE 2025 Result : Arts Full Result
  • HSE 2025 Result : Commerce Full Result
  • HSE 2025 Information / Abbreviation
  • HSE 2025 Topper : Science
  • HSE 2025 Topper : Arts
  • HSE 2025 Topper : Commerce
  • HSE 2025 : Pass Percentage
  • HSE 2025 : Result Abstract
  • HSE 2025 : Candidates with Highest Marks
  • Ougri Lirol :: Part 1 : Ooba Video
  • President's Rule in Manipur : 1967 - 2025
  • Downloadable Manipuri Calendar :: 2025