TODAY -

LAV
- Part 1 -

Kenebo Rajkumar *



Eigi khunggangdugi mong hadaba lambido meetmangda sang sang urak e. lambigi mapanda tera pambina pareng sana lakak lakak houhoubasing, natonchabigi leisingna chabun chabun sathouba, heijampet maheisingda khoiningsingna chayom sana tonghoubado onthokna fajabanida. Fairen thagi loisillakpada chingthraogi angouba mapalna pumngou ngouna khungi khunjinda sathoubasing, nakangi loubuksingduda hanggam mapalsingtana loupak sinba thungna ningthina sandokkhibado yengli makheisu pennaidabani. khungi sana khongnangsingda chonga sanggu sangguna houjiksu sannaramkhigara? Eigi lav na numidangwairam khudingda sanabun ama segada yepladuna khungangi lambiduda meregi purnimagum nganthoiraduna khongthang lumna chatkhibado masen marangnaba yaodana meetmangsida mathang mathang thoklakli. Ningthamthagi numidangda mahakka loinaduna punna mei tikminnaduna wa wa nokminnariboi maya marichakatana pik thalle mikupse.

Mahakna mamannibigi mapam chakkouba chatlamdaigi chandan asangba thilladuna angangba machugi enafi ama elladuna "yambung eise fajarabra" hangbagum tari. Nakongse singja yeire, braja tarakle thamoise mafon thokle, mingselgum machet machet machet kaire, wakhal choirakpagum touri, swor ase fungatlakle.....

Mamang chahigi enga thagi nong kanna chuba numidang amadani maga eiga wari sannaba fangkhibado chahi ama henna lapnaruraba matungda. Yamna wana magi number fangduna wari sannakhi pung ama chupna mahakna efamda tengthabamakhei kapkhi. Hanjin hanjin hangkhi "karigi nangna eibu thadoktuna chatlibano yambung, haiyu ngamlabadi nangna eibu nungside haiduna"…..kappa sunglep lepkhide mahak. Eina thembada nongmatasu endaba toukhidaba eigi lav numittudadi eina themba ngamkhide adubu eikhoi anigi mafamda chahi henna ahing oiruraba matungda nong ngallaklabagum pung kaya chupna mahakna efamda wari kaya likhi.

Maahakki oiramdouba fibham aduna ethannata meet ase pangba ngamdana peetana pathorakhi.

numit kayani chara hellkpana masado taifet tare, kuchu mangle, awuba singna mahakpu ubada masak khangkhidre, thabaksu chattapa yadabanina chatpadi leplamde, thabak mafam youraga koinadaba machesinggi mafamda ma eitagi wari libada numit chuppa kaptunata leirabaduna anabasu henna sokhalle, sijarasira hanna hanna hotnakhre adubu amuktadi eibu uba fanglabadi ko khanduna sina sina hinglakli mahakna.

Liriba warising aduna eigi peebusu khamjanjaba ngamjadre. numit aduda mahakki thamoigi anaba ado khangfa farabagum loisallakpada onthokna kejana oinajakhi efamda. Matam kuina nokpa kaoruraba eisu meegi fagi taraga nokpa ngamlakhi.

Numit kharani leiraga eigi lavna tadunata leiba esei adugi mayeksingdo ei chinfa farakkhi…

"Ngairi ngasisu ngaikhigani punsisina
Nangbu ningsingduna nangbu kaongamdana,
Punsise nangi warini punsise nangi wakhalni,
Nangna enakta leirabada kallaklude kanabusu,
Nangi wakhalna pukningda laklabada,
Khallude eina, eina nongmatasu mapokse awabagi..... ...... ......"

"Yambung eseise eina hanjin hanjin tabada yumgi meena ngaore hairabani eise aduga echehoida chatpadasu eseisimakhak hanjin hanjin tabaduda echena ngairibado laklani laklani haduna faoba laknarabani" esei adu khara leiraga internt tagi download touraga eisu taba fanglakkhi.

Adubu hallakhidre hannagum houkhraba numitsinggi warisinggum ma eigi marakta. Eina khumba ngamdraba wahangsing tattana hanglakle. Thainagi thouna yamna leikhibi eigi wahei khudingmak keidounungda hiktokhidabi mahak ado oiramdre. Chatnabi amadi samaj emung manunggi akanba nungsitna kanna yeiramle. Eitabu hallakpagi lambi yengbada henna cheina amuk pirabagum thokle mafamda. Eitagi paokhum amadi waheisingtabu tabada pennairamdabi mahaktunna ngasidi eigi waheisingna mafamda henna achakpa meida thao heirabagum urakli.

Houjikta mahakna hairaklambasingdubu karino, mikap thokpa ngamdana manglaknabagum taibangsida mangdi natte. Lav ki waheisingduna braja taduna eigi kok ase ani thokna khaidoklakle. Sagatlamba khanjaramba khudingmak marubhumida lamangnaba meesaak ado efamda oire. Lameina chakliba tagat tagt tekpa upalsinggi marakta eisu yaore. Kangfalsida eraknare numit ase tapna mamsinkhri yoobi pambi pareng parengsinggi marakta. Amambana yourakpasida saharsigi nil khongbase tapna tapna loisallakli aduga thamoigi nilkhongbasina henna henna kankhatlakli mangal haibadudi amatasu uraktana.

Ningsingba kouba sak udaba marup nangnadi eibu thadokpa koubata mareidredo. Nangna eibu henna chetna chetna kollaklimakhei taibangse maham ngamnamak ollaklii aduga eibuna sahar asigi apum asasing heidokfamgi amot akai marakta tariba lukhakkum channafam leihandri. Meet asina oisallabasu mamli pangthoklagana henna henna mamsillakli.

Ngasidagi chahi manga mamamnggi langban thagi ahing mamei amakhaktani eina mahakpu nungsi haina fongdokkhibado. Upal wapalsing chap chap lepkhi, mikup khara malemse tumin tumin leikhi. Eisu leikhi, onthokna thina nganglakpadi soidredana khankhi, amuk hanna mai ase thanggattuna magi mangda chatpa ngamlaroi eise. Kari nunggi eibu eigi nungsibase fomgdokluriba. Onthokna ekairakhreda maithomg ase echapmuk ngangsillakkhi. Wa amatasu ei makha taba ngamkhide.....

Matam ado nga yamna fanaba khunggang oibana nongga hangkhibagi ahing athengba faoba en chingbi nupising, loo kaiba chatpa nupasing, nga faba yengba mayam amasu lambi lamjaodo mee amata wattana chatnaba matamni.

Thabaldo kayada pana nungsina fakhre numitto. Tha sitharakpakan oibana thasiramdaigi machettamak thokliba thajaduna onthokna mong hadana eikhoi animakki thamoibu mangal pibibagum toukhi. Makhoi thongal mayada mora amamam thaduna eikhoi ani magi en chingfam manakta famminarambani. Marak marakta thonggalga tainabagi pukhrida thariba en ado amuk amuk solli mahakna. Khungganggi lambi adusu enchingbi nupisingna onthokna marang kaina chatnakhre.

Loubuksingtana koisinba khunggangse loubuk mayaida chumdring lambi amana tubat samduna lambi achoubaduga samnahallakpani. Lambi nakangi khong machasingdo esingtana emai thanna chelle. mahei mahei en chingbi singduna pareng sana en thaduna nga yamna fanaba matamni.

Pakhang leisabi sanggu sangusu thenglaba ahing mameidufaoba en chingba yengba chatnari. Machin yangbi mou kharana eikhoi anibu thabal mangalduda uraduna onthokna nungaina wari chikthanaredako pakhang leisabi anise laknarambasu mahani.

Numit khudinggi chabit chabit chudunata leiba nongdusu lepkhre, atiyasu nong puba leichil amata leitraduna pumhang hangkhre. Makhoi thonggal mayagi laisang mayada pareng sana houriba malika pambisingdo ngamnamak satle. Manan onthokna nungsina efamda fung fung yeirarei marak marakta.

Paokhumsibu magi paokhumsibu khumlaroidoubajatla nattragana thina ngangnanaba khwaithagi thiba meena amuktafao sijinnadriba waheising thiribajatla? ei gyan tade phuk laona hougattuna hek chatpasu mangamdre eise. Onthokna nok noktuna harao harao fagi jugai tounaduna wari sannaminnarambani eikhoi anido. Lon thoktaba ani famminnabagum chap mannakhre mikup kharadi.

Eigi chahi mannana lairik tamminnarakpani mahakse. Angang oiringei matamda class khara punminnaramlaga eidi adum mapanda chatle. Thoina nakna tinnarakkhide angang oiringei matamdadi. Pukak chaonarakpa matamdasu einasu mabu epong ponggi sak fajarimatik yamna mukkhai haiduna koude. Manasuni eibu ningthemchamayumgi pakhangse mee sidhabana kalliba, sak takhatli haiduna nongmata koubaga natte. Eina makha tamtharoi haiduna yumda leiraba matungsidadi karamnabu tinnakhibano khanghoudre onthokna luna hek matinnarakkhi eikhoi ani. Mahaksu leisa mapung faraduna fajabagisu mapan naikhidre. Eise magi mammannabi olle aduga mahakna eigi emannaba olle.

Tinnaminnaringei manungduda khunggangi pukhri achoubaduada phi marak marakta suminnei eikhoi ani maduda mana hek hek hairei, "pirak o pirako ei subige nanggido adugane nanggi phi angoubasingdudi ei suroi nangna machu taiga tadega hekta haiduna sidharakkani, mee sidhabana kalliba, meegi sidra yengbana heiriba hayeng nangna louba nupido onthokna wagani....." kaya kayani mana amuk efamda bekhya toudouribasi. Eisu noktamak manoklaga khumnaradi khoi ani marei amuk tounarani haiduna khumde. Mahakna eigi fi sing yamna subhikhi.

Eina hotnariba sen ethok thoktaba thabaksing asigi nongmada imphalse amukti youhoudaba yadabagum ei nutigee adum machatli unahoudaba yadaba darkargi meesing adu unanaba. Sandhyawaida hallakpada yumda changdringei magi manakta famduna wari ngahak sannaba haibase ethou amagum oikhre eigisu. Chakkhumda chak thonglibi mahakki manakta laptakna mahakna thariba fida aduda famladuna jagat pumnamakki wari eikhoi anina sannadouribani. Wa wa nokminnaraduna. Eina cha yamna pammi haise khangduna chadi mahakna lollakpa masoidre. Gas to leina leina maduda thongba natte magi chaktusu. Youna kangdaba shing singdo phu phu kamduna thongdouribani aduga eigi chaduna gas tuda lollakkani aduga hektamk haigani "chado eidi nangdouna haona lonbasu heite aduna haote hairadi hayangdagidi nang nasana adum lonjouko" hairaduna amuksu noktharakkani.

Magi manaktagi thoklklaga mahakki machin moupwasing lairik ngahak khangdabasing takpiramlaga eigisu numidang angangsing lairik taknaba leibaduna adum yumda hallakle. Eina magi mamingse nongmata koude aduga manasu nangse eina hallibaniko aduna eche kou haiduna eina lakna laknana echeebemma echeebemma kouwi. Masigi khukousidani mana ting thokpa makhei saoribase.

Nutigi eina thabak hallakpada hanggadouribani mana eingonda "eigi ngasi litliba phuritse fajabra, samse nahankheiga mannadana lutungda loina punsinduna sai khara thadabase paktabra, kajalsi thamanbra.......?" eina nongmata fajade koubata khumkhide mangonda fajadunata leiraba maithongni mahakki. Ateidadi nongmata hangba natte mahakna eingodatani hangdouribase. Karigumbadasu hairakkani "karigino nangna ngasidi yamna thenglaklise nupi unaba chatluribra?" madugidamaksu ngahak adum tasengna masaoba ngammi. Maramsingdo hairakanda hannagum amuk wa wa nokminnagani.

To be continued ...


* Kenebo Rajkumar wrote this article for e-pao.net
The writer can be contacted at kenebo(dot)raj(at)gmail(dot)com and also at burningpoems.in
This article was posted on February 19 2014



* Comments posted by users in this discussion thread and other parts of this site are opinions of the individuals posting them (whose user ID is displayed alongside) and not the views of e-pao.net. We strongly recommend that users exercise responsibility, sensitivity and caution over language while writing your opinions which will be seen and read by other users. Please read a complete Guideline on using comments on this website.




LATEST IN E-PAO.NET
  • 31st Governor Cup Polo Tournament : Gallery
  • Violence in Manipur 2023-2025 : Timeline
  • PM welcome to Manipur: Feel the reality
  • Kainkhol wins best Social Message Film Award
  • Distortion of facts: Manipur sports movement
  • Govt services reach Manipur's tribal villages
  • 134th Durand Cup Trophies Flag Off
  • COVID-19: Update 05 July 2025 : Manipur
  • How to take care of oily skin in monsoon
  • First-Ever Tripura Esports Championship
  • Konung Kang Chingba #1 : Gallery
  • Manipur Iskcon's 25th Ratha Yatra 2025
  • Native Threshing machine made for farmers
  • COVID-19: Update 04 July 2025 : Manipur
  • Riso Ejang: Youth-led Transformation
  • Include males too in addressing HPV
  • Whispers from the past :: Poem
  • LPU opens permanent outreach centre
  • Raj Bhavan moving on the right track
  • Speculations over PM Modi's visit to state
  • Colonial Knowledge Production in NE #7
  • Make Yourself Visible to Opportunity
  • Orange bowl: tradition with ecological wisdom
  • 10 ways to keep a kitchen garden disease free
  • Between PR, military mandates & AFSPA
  • Allocation fund for MLALAD Fund during PR
  • Denounces Killing of KNA Deputy C-in-C
  • COVID-19: Update 03 July 2025 : Manipur
  • Cases of fake Aadhaar cards
  • Sincere dealing must for stricter Aadhaar
  • Archaeology: Culture of Manipur : Booklet
  • Wanna be a singer? Get Botox
  • A Central institute in Manipur
  • Nagging in the name of love
  • COVID-19: Update 02 July 2025 : Manipur
  • 'Benefits' of Indira's Emergency
  • Social Stigma :: Poem
  • Inking a peace pact: Why, how: SoO quagmire
  • Van Mahotsav under shadow of declining forest
  • 11th Th Kishan Memorial Lecture : Gallery
  • Shinthoibi, Jangvei, Tamphaton : eMing
  • Manipur crisis & the Left media's blind spot
  • COVID-19: Update 01 July 2025 : Manipur
  • Bombom RK : Musclemania Universe NYC
  • The Grief :: Poem
  • Music Concert & Quiz (MCQ) 2.0
  • SoO agreement unlikely to be scrapped
  • Regulating use of plastic carry bags
  • Mera Houchongba @Kangla #4 : Gallery
  • International Day of Yoga @JNMDA : Gallery
  • BD Behring: The inimitable Gentleman I knew
  • Violence in the name of patriotism : Misguided
  • Daily oral vs long-acting injectable for HIV
  • COVID-19: Update 30 June 2025 : Manipur
  • Smile :: Poem
  • Why was President's Rule imposed ?
  • BJP under pressure to forge unity
  • Kang @Leikai in Imphal : Gallery
  • July Calendar for Year 2025 : Tools
  • COVID-19 : A recurring crisis in Manipur
  • DC Kaith and Forestry in Manipur : Book
  • COVID-19: Update 29 June 2025 : Manipur
  • Longing for Peace :: Poem
  • Black badge, slogan protest by peeved scribes
  • Present the true picture before Delhi
  • Pung-Cholom @ Polo Tournament : Gallery
  • Life: A Journey Through Thought & Being
  • Khongjai Hills & Kuki claim to indigeneity
  • Master Time by Managing Information
  • COVID-19: Update 28 June 2025 : Manipur
  • Pride & patriotism in CCpur's army families
  • The Power of Poppy - 87 :: Poem
  • World Decarbonisation Day: green environment
  • Welcome Home - Nganthoi #2 : Gallery
  • Loss of two precious lives from Manipur
  • Balancing civil liberties with public safety
  • COVID-19: Update 27 June 2025 : Manipur
  • Gender equality & human rights are indivisible
  • Stay hydrated this summer season
  • Silent Half of the Sun :: Poem
  • Connecting the dots in the wishlist
  • Assembly record tampering claims by ex-CM
  • The immortal legacy of Pukhramba Kajao
  • International Day against Drug Abuse 2025
  • COVID-19: Update 26 June 2025 : Manipur
  • Black pottery from Ukhrul - tribal heritage
  • Program on "Mission-Drug Free Campus"
  • Play makes a better world
  • Urgent Appeal to the Honourable MLAs
  • Tribal Empowerment Campaign at CCpur
  • Talk doing the round: PM to come
  • 'Emergency' relief for under-fire BJP
  • Golden Jubilee Art Fair @Imphal : Gallery
  • Declaration: Meetei People Convention, Delhi
  • A Flower Among the Rocks :: Review
  • Book Donation Campaign
  • Improved road connectivity boosts livelihoods
  • To Have Great Dreams :: Poem
  • COVID-19: Update 25 June 2025 : Manipur
  • Regret vs Sorry: Technical & moral insight
  • Cocktail of inept Govt, selfish people
  • State trailing others in cleanliness
  • Colonial Knowledge in NE India #6
  • UHI effect & rising temperatures in Manipur
  • Frequent road blockades cripple economy
  • COVID-19: Update 24 June 2025 : Manipur
  • Unite Health with Community health services
  • NSU, Imphal, tops IIRF Ranking 2025
  • Endless conflict :: Poem
  • Pak nobel pish prize for Trump
  • May 3, 2023 - June 24, 2025: Failure of Delhi
  • Hotter days, sudden rainfall no more a rarity
  • "The Great June Uprising" #2 : Gallery
  • How to Build a Career, Lead with Purpose
  • 2nd Foundation Day- Karnataka Meitei Assn
  • COVID-19: Update 23 June 2025 : Manipur
  • NSCN-IM Amnesty threatens to isolate it
  • Sunset :: Poem
  • Intl Yoga Day for a healthier environment
  • Of clogged drains and plastics
  • Poor roads testify Govt indifference
  • Welcome Home - Nganthoi #1 : Gallery
  • The Silent Erosion of Manipuri Language
  • Design health services around people
  • Serene Hills Host Inspiring Int'l Yoga Day
  • COVID-19: Update 22 June 2025 : Manipur
  • Chopper services between Senapati & Imphal
  • High Court Judges interacted with convicts
  • Redyeing the Fabric :: Poem
  • Differences yet to be resolved stand
  • Border fencing rage as solution eludes
  • Radio E-pao: 14 new songs updated
  • Climate Adaptive Agroforestry
  • Manipur overlooked demographic shifts
  • Young designers shine on Fashion Stage
  • COVID-19: Update 21 June 2025 : Manipur
  • International Day of Yoga at Lamphelpat
  • International Day of Yoga at JNMDA
  • The Power of Poppy - 86 :: Poem
  • Keishampat Lairembi Haraoba #1 : Gallery
  • Crisis in Manipur's Contemporary Education
  • Best 8 Performances in Manipuri Cinema
  • Identity: Caught between China & India ?
  • COVID-19: Update 20 June 2025 : Manipur
  • To The Father Who Listens :: Poem
  • How does net suspension affect youths ?
  • Targeting farmers to cripple state's economy
  • The virus is back and spreading
  • Who is afraid of Manipur ?
  • A threatened lily growing at Shirui Hills
  • World Environment Day in Manipur : Gallery
  • Ambubachi Mela at Maa Kamakhya
  • COVID-19: Update 19 June 2025 : Manipur
  • Dolls made from repurposed vegetable refuse
  • Condemns Attack on Farmer & Killing
  • Abhorrent politics of SoO
  • Police arrogance on harmless drivers
  • "The Great June Uprising" #1 : Gallery
  • Solution from Buddhist & Jain perspectives
  • AI sparks employment concerns in Manipur
  • Greatest Foe :: Poem
  • Chief Justice at Relief Camp, Kangpokpi
  • Call for Recognition of a 3rd Category of IDPs
  • Jun 18, 2001- May 3, 2023: Seed of violence
  • Contract scam in hill districts
  • Colonial Knowledge in NE India #5
  • Spaced Out - Panthung Di Kadaaida! : Rvw
  • Condemns the Killing of Abdul Qadir
  • COVID-19: Update 17 June 2025 : Manipur
  • Thoubal aspirant makes Manipur proud
  • Tamenglong hospital brings quality healthcare
  • Chief Justice at Relief Camp, Mayang Imphal
  • Kuki CM & Sixth Schedule
  • Selective protests, selective silence
  • Nailing the culprits need of the hour
  • UK Meetei diaspora run for Myanmar : Gallery
  • Erwin Khundrakpam : NEET-UG 2025 topper
  • Will we rise to #endAIDS challenge or stumble
  • COVID-19: Update 16 June 2025 : Manipur
  • Appeal to Prime Minister: Manipur Crisis
  • Urges Action on Misinformation
  • Condolences : 2 young cabin crew
  • Grateful To Be Alive :: Poem
  • Making bonfire on the roads
  • Aggression yet again, inspite of playing victim
  • Aftermath of flooding @ Khurai #2 : Gallery
  • Zomia, geopolitics, & the struggle for unity
  • COVID-19: Update 15 June 2025 : Manipur
  • Condolences : Demise of 2 Manipuri Girls
  • Manipur unites in grief after Air India tragedy
  • Hail arms recovery as step toward peace
  • Cleanliness Drive at JNIMS Campus
  • Global Wind Day for a clean environment
  • First came the rain, then the heat
  • Rise in Covid-19 cases
  • Thang-Ta Day @Khuman Lampak #3 : Gallery
  • Meetei diaspora in UK runs for Myanmar victim
  • Manipur empower children with disabilities
  • COVID-19: Update 14 June 2025 : Manipur
  • World Blood Donor Day 2025
  • The Power of Poppy - 85 :: Poem
  • A Northeast Gin Makes Its Mark
  • Mera Houchongba @Kangla #3 : Gallery
  • Saluting Nganthoi, Lamnunthem : Joining hand
  • Condolence : Nganthoi & Lamnunthem
  • 50 years of Pebet #2 : Gallery
  • Indo-Naga Talks (From 2012) :: Timeline
  • Colonial Knowledge in NE India #4
  • Namphake Monastery @ Dibrugarh : Gallery
  • Protest @Checkon -AT arrest [Jun 9] : Gallery
  • Protests - AT arrest [Jun 8 night] : Gallery
  • Aftermath of flooding @ Khurai #1 : Gallery
  • /li>
  • Flooding at JNIMS Hospital #2 : Gallery
  • North East NSS Festival @ MU : Gallery
  • 27th Meira Paibi Numit : Gallery
  • Trump's tariff legacy & its global echo
  • Flooding at JNIMS Hospital #1 : Gallery
  • Flooding Imphal East [31 May] #3 : Gallery
  • Flooding Imphal East [31 May] #2 : Gallery
  • Flooding Imphal East [31 May] #1 : Gallery
  • S Nirupama @Miss Universe : Gallery
  • Protesters to Raj Bhavan [May 25]: Gallery
  • Human Chain @Airport road [May 26]: Gallery
  • Miss Shirui Pageant Contestant: Gallery
  • 48 hrs Bandh: protest security forces: Gallery
  • Protest Rally: Journalist harassment: Gallery
  • HSLC 2025: Full Result (Check Roll No)
  • HSLC 2025: Important Info & Grading System
  • HSLC 2025 : Compartmental candidates
  • HSLC 2025 : Comparative Statement
  • HSLC 2025 : Statistical Abstract
  • HSLC 2025 : District Pass Percentage
  • HSLC 2025 : Govt School Pass %
  • HSLC 2025 : Aided School Pass %
  • HSLC 2025 : Private School Pass %
  • People's Convention on 3rd May #2 : Gallery
  • Featured Front Page Photo 2025 #2: Gallery
  • Riya Khwairakpam : HSE Science Topper
  • Keisham Hannah : HSE Arts Topper
  • Warepam Lidia : HSE Commerce Topper
  • HSE 2025 Result : Science Full Result
  • HSE 2025 Result : Arts Full Result
  • HSE 2025 Result : Commerce Full Result
  • HSE 2025 Information / Abbreviation
  • HSE 2025 Topper : Science
  • HSE 2025 Topper : Arts
  • HSE 2025 Topper : Commerce
  • HSE 2025 : Pass Percentage
  • HSE 2025 : Result Abstract
  • HSE 2025 : Candidates with Highest Marks
  • Ougri Lirol :: Part 1 : Ooba Video
  • President's Rule in Manipur : 1967 - 2025
  • Downloadable Manipuri Calendar :: 2025